Βιοκλιματική αναβάθμιση αστικού χώρου ανάμεσα στις πηγές της Αγ. Βαρβάρας και του δημοτικού κήπου

Ενα φιλόδοξο  σχέδιο για την Βιοκλιματική Αναβάθμιση της αστικής περιοχής ανάμεσα στο δημοτικό κήπο και την Αγία Βαρβάρα, αναπτύσσει η Διεύθυνση Προγραμματισμού, Οργάνωσης και Πληροφορικής, με προϊσταμένη την κα. Θεσσαλονικιά Καρατζόγλου και την προϊσταμένη του Τμήματος Προγραμματισμού κα. Αικατερίνη Ιωσηφίδου.

SkiastroΤο σχέδιο για την Βιοκλιματική Αναβάθμιση της δημόσιας αστικής περιοχής ανάμεσα στο δημοτικό κήπο και την Αγία Βαρβάρα, περιλαμβάνει τα σημεία πέριξ της οδού 19ης Μαΐου και όλες τις καθέτους οδούς. Σκοπός της Ολοκληρωμένης Βιοκλιματικής Αναβάθμισης της αστικής περιοχής, είναι να μειώσει τις υψηλές θερμοκρασίες κατά την περίοδο των θερινών μηνών κυρίως και να καλυτερεύσει τόσο την κίνηση πεζών και οχημάτων, όσο και να την εμπλουτίσει και ενισχύσει με διάφορες φυτεύσεις δέντρων και άλλων φυτών. Επίσης, θα υπάρξει σημαντική αναβάθμιση του οδοστρώματος των οδών, των πεζοδρομίων και θα δημιουργήσει οδούς ήπιας κυκλοφορίας.

Η παρουσίαση του έργου

Η πρώτη παρουσίαση του έργου, έγινε στις 20 Οκτωβρίου 2015, στα πλαίσια του «Ολοκληρωμένου Σχεδίου Αστικής Αναγέννησης Δήμου Δράμας», στην ενότητα της έναρξης Διαδικασιών Διαβούλευσης για την Σύνταξη Σχεδίων Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης στο Δήμο Δράμας. Τίτλος της παρουσίασης: «Πρώτοι προβληματισμοί μέσω της παρουσίασης της πρότυπης μελέτης Βιοκλιματικής Αναβάθμισης Κεντρικής Αστικής Περιοχής».

Όπως μας εξηγεί η κα. Θεσσαλονικιά Καρατζόγλου, Τοπογράφος Μηχανικός και δ/ντρια Διεύθυνσης YdatonefosiΠρογραμματισμού, Οργάνωσης και Πληροφορικής του Δήμου Δράμας, η μελέτη αυτή έγινε από κοινού με την Επιτροπή Ερευνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το οποίο ανάπτυξε και εφάρμοσε το μοντέλο αυτό για λογαριασμό του Δήμου Δράμας επ’ αμοιβή, με βάση μια προγραμματική σύμβαση μεταξύ των δύο μερών.

Η προγραμματική σύμβαση έγινε προκειμένου να προετοιμαστεί ο Δήμος, στα πλαίσια μιας πρόσκλησης που είχε εκδώσει το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), και χρηματοδοτούσε περιοχές ανάπλασης, οι οποίες είχαν ερείσματα και θα είχαν τα κριτήρια της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

Τα όρια της περιοχής

Η περιοχή στην οποία θα εφαρμοστεί το μοντέλο της Βιοκλιματικής Αναβάθμισης, χωρίζεται σε δύο μέρη. Όπως εξηγεί η κα. Θ. Καρατζόγλου, αρχικά, πρόκειται για την έκταση η οποία ορίζεται μεταξύ των χώρων πρασίνου των πηγών της Αγίας Βαρβάρας προς τα Δυτικά και το δημοτικό κήπο προς τα Ανατολικά και περιλαμβάνει τις οδούς Καραϊσκάκη, Θεοτοκοπούλου ως την οδό Καραϊσκάκη, Σούτσου, Κολοκοτρώνη, Βίτσι, Παρμενίδη, μέρος της οδού Βάρναλη, καθώς και το τμήμα της 19ης Μαΐου από την οδό Καραϊσκάκη έως την είσοδο του χώρου πρασίνου των πηγών Αγ. Βαρβάρας, με συνολική έκταση 30.380 τ.μ. εκ των οποίων η επιφάνεια επέμβασης είναι 18.114 τ.μ.

Αρχικά το μοντέλο  αναπτύχθηκε σ’ αυτή την περιοχή, ενώ στη συνέχεια έγινε διεύρυνση επέκτασής του και περιελήφθησαν η οδός Αγίας Βαρβάρας, η οδός Βενιζέλου, η Γεωργίου Σταύρου, η οδός Αθανασιάδη και η Εθνικής Αμύνης για να γυρίσουμε ξανά πίσω στην οδό Βάρναλη μέσω της Πατρ. Διονυσίου. Στην τελευταία δεν μπορεί να γίνει καμία παρέμβαση, καθώς αποτελεί τμήμα του Εθνικού Δικτύου.

Ο Δήμος Δράμας, προτίθεται να ενσωματώσει το όλο έργο μέσα στο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης  που ετοιμάζεται να συντάξει και να υποβάλλει στο ΠΕΠ Αν. Μακεδονίας – Θράκης για χρηματοδότηση. Ο συνολικός προϋπολογισμός και των δύο έργων, μαζί με το έργο: Υπογειοποίησης όλων των στηλών και των καλωδίων της ΔΕΗ και μαζί με το έργο, κατασκευής του Βόρειου και Νότιου Συλλεκτήρα κατά μήκος της οδού 19ης Μαΐου, εκτιμάται ότι θα είναι περίπου 7 εκατ. €.

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία

Η περιοχή χαρακτηρίζεται από σχεδόν ολοσχερή έλλειψη φυτεύσεων. Ο βασικός κεντρικός άξονας της 19ης Μαΐου, παρά το μεγάλο πλάτος του, έχει λίγα δένδρα στην απόληξή του προς τις πηγές της Αγ. Βαρβάρας, με αποτέλεσμα σε ολόκληρη την περιοχή επέμβασης να απουσιάζει σχεδόν παντελώς η φυτική σκίαση με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την επιβάρυνση των βιοκλιματικών της δεδομένων.

Η περιοχή παρουσιάζει αυξημένες θερμοκρασίες κυρίως το καλοκαίρι, στους πόλους της έχει δύο περιοχές απόλυτου πρασίνου, ενώ ενδιάμεσα απουσιάζει εντελώς η φύτευση. Είναι δομημένη σε μεγάλα τμήματα και έχει οικιστικό και εμπορικό χαρακτήρα. Έχει μια ιδιαίτερη κυκλοφοριακή φόρτιση (ΚΤΕΛ, περιορισμένοι χώροι στάθμευσης αλλά δεν αρκούν), Αστικό ΚΤΕΛ, με αποτέλεσμα σε όλους τους υπόλοιπους δρόμους να έχουμε μια άναρχη στάθμευση με αποκορύφωμα την οδό 19ης Μαΐου που αυτή την στιγμή έχουμε τριπλές και τετραπλές σειρές ανάλογα με την ώρα και την ημέρα.

Η περιοχή, χαρακτηρίζεται ως περιοχή κατοικίας χαμηλών εισοδημάτων και παρά την γειτνίαση με σημαντικές λειτουργίες της πόλης και την άμεση φυσική της σχέση με το κέντρο, παρουσιάζει στοιχεία αστικής υποβάθμισης που σχετίζονται με τη δομή των λειτουργιών της και την χρήση του δημόσιου χώρου.

Η περιοχή μελέτης, είναι θερμικά επιβαρυμένη κυρίως λόγω της έντονης παρουσίας υλικών εδαφοκάλυψης με μειωμένη ανακλαστικότητα, όπως η άσφαλτος και οι πλάκες πεζοδρομίου, σε συνδυασμό με την απουσία επαρκούς σκίασης του αστικού περιβάλλοντος. Το γεγονός αυτό, καθιστά την επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής ιδιαίτερα σημαντική από άποψη βιοκλιματικής συμπεριφοράς, αναφέρεται μεταξύ άλλων στην σχετική μελέτη. Πρέπει να σημειωθεί η ιδιαιτερότητα της οδού 19ης Μαΐου, κεντρικού οδικού άξονα της πόλης, η οποία κατά τους θερινούς μήνες παρουσιάζει έντονα φαινόμενα υπερθέρμανσης, εξαιτίας του προσανατολισμού και του μεγάλου πλάτους της.

Το μοντέλο Βιοκλιματικής Αναβάθμισης

Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής μελέτης επιτρέπει λόγω της τοποθεσίας της, την υλοποίηση μιας παρέμβασης ενοποίησης του κέντρου της πόλης με τις δύο εκατέρωθεν ζώνες πρασίνου, γεγονός που θα έχει ως αποτέλεσμα τη σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής του πληθυσμού και του επιπέδου θερμικής άνεσης στην περιοχή, τη μείωση της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού περιβάλλοντος, την εξοικονόμηση ενέργειας στο δημόσιο και ευρύτερο τομέα, καθώς και την προώθηση βιώσιμων λύσεων για την περιφερειακή ανάπτυξη και τις αστικές μεταφορές.

Στο αποτέλεσμα των προτεινόμενων παρεμβάσεων, εκτός από τη μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης των κτιρίων και τη μείωση του ηλεκτρικού φορτίου αιχμής, συγκαταλέγεται η αναστροφή του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής της περιοχής, η μείωση της περιόδου υπερθέρμανσης και η βελτίωση του μικροκλίματος του αστικού περιβάλλοντος και κατά συνέπεια η προστασία του ευπαθούς πληθυσμού κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Η επέμβαση, πέρα από τους στόχους της βιοκλιματικής αναβάθμισης της περιοχής και την βελτίωση του επιπέδου θερμικής άνεσης του αστικού πληθυσμού που θα ωφεληθεί άμεσα ή έμμεσα, προσβλέπει στην λειτουργική – χρηστική – φυσική ενοποίηση των δύο πυρήνων πρασίνου, την αισθητική και την κατά το δυνατόν κλιματική ενοποίηση των τριών περιοχών, καθώς και την ανάκτηση δημόσιου χώρου υπέρ των πεζών χρηστών της πόλης (πολιτών και επισκεπτών) με τον εξορθολογισμό της κυκλοφορίας και της στάθμευσης, ώστε η επέμβαση να μην λειτουργήσει ανασταλτικά ως προς τις υφιστάμενες χρήσεις της περιοχής, αντίθετα να τις βελτιώσει μέσα από τις κανονιστικές συνθήκες χρήσης που θα επιφέρει.

Για την κατασκευή και με βάση το μοντέλο, επελέγησαν ψυχρά υλικά για όλες τις περιοχές αναπλάσεων, σκίαστρα μεγάλης κλίμακας, στέγαστρα, εκτενείς φυτεύσεις και ενεργά συστήματα υποβάθμισης της θερμοκρασίας (υδατονέφωση), με στόχο την βελτίωση της θερμικής άνεσης κατά τους θερινούς μήνες. Κατά τη διάρκεια του έργου, θα γίνει επίσης υπογειοποίηση του δικτύου μέσης τάσης της ΔΕΗ, ώστε να μειωθεί ο συνολικός προϋπολογισμός των δύο έργων από την ταυτόχρονη υλοποίησή τους.

Κυκλοφορία οχημάτων και πεζών

Όλοι οι δρόμοι θα έχουν κυκλοφοριακά τον ίδιο χαρακτήρα, γιατί υπάρχει δέσμευση από την Κυκλοφοριακή Μελέτη που εγκρίθηκε το 2000 και αυτή εφαρμόζεται προς το παρόν, μέχρις ότου να γίνει νέο Σχέδιο Βιώσιμης Αστικής Κινητικότητας στα πλαίσια της νέας προγραμματικής περιόδου. Δεν αλλάζει κυκλοφοριακά τίποτα, άρα όλοι οι δρόμοι θα κυκλοφορούν όπως σήμερα, μόνο που όλοι οι κάθετοι δρόμοι στην οδό 19ης Μαΐου θα μετασχηματιστούν σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας.

Οδόστρωμα και πεζοδρόμια θα είναι στην ίδια στάθμη, δεν θα έχουν διαφοροποίηση στάθμης, θα έχει πολύ αναπτυγμένο πράσινο και διάφορες κατασκευές οι οποίες ήταν απόρροια της κατασκευής του Βιοκλιματικού Μοντέλου προκειμένου να μειωθεί η θερμοκρασία τους 3 θερινούς μήνες όπου υπάρχει πρόβλημα. Τα  πεζοδρόμια διευρύνονται αρκετά ειδικά στην 19ης Μαΐου, παραμένει ένα κατάστρωμα για κυκλοφορία της τάξης των 7,5 μέτρων πλάτος, προκειμένου να διευρυνθεί ο δημόσιος χώρος, που θα δοθεί για τον πεζό που πρέπει να έχει προτεραιότητα. Εκεί θα αναπτυχθούν οι χώροι πρασίνου, θα μπουν πέργκολες, ειδικές κατασκευές οι οποίες θα μειώνουν την θερμοκρασία, θα γίνουν μεγάλες φυτεύσεις (φυτά, δέντρα, δεντροστοιχίες, πέργκολες κτλ.), σκίαστρα, ειδικές κατασκευές υδατονέφωσης κτλ.

Υπάρχει πρόθεση επίσης, σε συνεργασία με το Αστικό ΚΤΕΛ να μεταφερθούν οι αφετηρίες του και θα παραμείνουν στη διάθεσή τους για απλή στάση. Θα υπάρξουν  επίσης έξυπνες στάσεις για το Αστικό ΚΤΕΛ και για ΤΑΞΙ, οι οποίες θα αντιμετωπίζουν μόνες τους τις ενεργειακές τους ανάγκες και θα είναι συνδεδεμένες με GIS ώστε να δίνουν ώρες διέλευσης λεωφορείων, θα έχουν κυλιόμενες διαφημίσεις κτλ.

Η κυκλοφοριακή πρόταση

Απαραίτητη προϋπόθεση για την βιοκλιματική αναβάθμιση της περιοχής κρίνεται ο εξορθολογισμός της οδικής κυκλοφορίας και ο περιορισμός του οδοστρώματος κατά εφαρμογή της υφιστάμενης κυκλοφοριακής μελέτης ώστε να περιορισθεί η κυριαρχία του αυτοκινήτου στο δημόσιο χώρο και να μεγιστοποιηθούν οι επιφάνειες με δυνατότητα φύτευσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, οι κυκλοφοριακές ρυθμίσεις αποτελούν οργανικό μέρος των προτάσεων βιοκλιματικής αναβάθμισης.

Η μελέτη του 2000 κινείται στο ίδιο πνεύμα με τις επιδιώξεις της μελέτης βιοκλιματικής αναβάθμισης.

Οι κοινοί στόχοι συνοψίζονται ως εξής:

1. Αποσυμφόρηση του κέντρου της πόλης και των λειτουργιών του και ενοποίηση – όπου αυτό είναι δυνατόν – των χώρων περιπάτου, αγορών, αναψυχής και του παραδοσιακού κεντρικού τομέα.

2. Σταδιακή αποδυνάμωση της κυκλοφορίας στο κέντρο με έμφαση στην περιοχή περί την κεντρική πλατεία διά της δημιουργίας ολοκληρωμένου δικτύου πεζοδρόμων που λειτουργεί αποτρεπτικά στη διερχόμενη κυκλοφορία και ενθαρρύνει την πεζή μετακίνηση.

3. Προστασία και ανάδειξη της φυσιογνωμίας της πόλης αλλά και των περιοχών ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς (πηγές Αγ. Βαρβάρας, Πάρκο κ.λ.π.).

Οι προτεινόμενες κυκλοφοριακές ρυθμίσεις είναι οι εξής:

Μείωση του πλάτους οδοστρώματος με ταυτόχρονη διαπλάτυνση πεζοδρομίων – περικοπή θέσεων στάθμευσης και προσφορά νέων με δημιουργία ειδικών εσοχών. Ο συνολικός αριθμός θέσεων που χάνονται εμφανίζει ελάχιστη απόκλιση από τον αριθμό που προβλέπεται στην εγκεκριμένη κυκλοφοριακή μελέτη. Δεν μεταβάλλονται τα κυκλοφοριακά δεδομένα ούτε αλλάζουν κινήσεις.

Σημαντικό κέρδος από την μείωση του πλάτους του οδοστρώματος αποτελεί η εξασφάλιση μεγάλου ανοίγματος στη συμβολή των οδών 19ης Μαΐου – Θεοτοκοπούλου – Σούτσου – Παρμενίδη.

Χαρακτηριστικός είναι ο περιορισμός του οδοστρώματος της 19ης Μαΐου σε μία λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση και η υπερύψωσή του στο επίπεδο του πεζοδρομίου, που δημιουργεί νέες προϋποθέσεις για την χρήση του δρόμου. Η παρόδια στάθμευση περιορίζεται και ο δρόμος παύει να είναι χώρος μόνιμης στάθμευσης. Οι χώροι στάθμευσης θα είναι συστηματοποιημένοι και οργανωμένοι, ενώ προβλέπονται χώροι προσωρινής στάσης για φορτοεκφόρτωση σε όλο τον άξονα, σε θέσεις που εξυπηρετούν το σύνολο των καταστημάτων της οδού, ενώ είναι επιβεβλημένος κανονισμός ωραρίου φορτοεκφόρτωσης. Θα υπάρχουν επίσης εσοχές για τις στάσεις των αστικών λεωφορείων.

Του Θανάση Πολυμένη

http://www.proinos-typos.gr